Edith Wharton (1862-1937)
EDITH WHARTON urodziła się 24 stycznia 1862, zmarła 11 sierpnia 1937. Na jej twórczości zaważył psychologiczny realizm Henry'ego Jamesa, a także jego intelektualno-artystyczne zainteresowanie Europą. W swych powieściach i nowelach Wharton budowała wnikliwe portrety psychologiczne, utrwalając zarazem obraz życia i mieszczańskie obyczajowości klasy średniej Nowego Jorku i farmerów Nowej Anglii z na przełomie XIX i XX wieku. Wharton opublikowała wiele powieści: The Touchstone, 1900; The Valley of Decision, 1902; Sanctuary, 1903; The House of Mirth, 1905; Madame de Treymes, 1907; The Fruit of the Tree, 1907; Ethan Frome, 1911; The Reef, 1912; The Custom of the Country, 1913; Summer, 1917; The Marne, 1918; The Age of Innocence, 1920 (Nagroda Pulitzera); The Glimpses of the Moon, 1922; A Son at the Front, 1923; Old New York, 1924; The Mother's Recompense, 1925; Twilight Sleep, 1927; The Children, 1928; Hudson River Bracketed, 1929; The Gods Arrive, 1932; The Buccaneers, 1938; Fast and Loose, 1938; a także liczne opowiadania. Bardzo niewiele z jej dorobku zostało przełożone na język polski. A szkoda, bo posługuje się piórem sprawnie, o czym świadczy między innymi fakt, że otrzymała nagrodę Pulitzera konkurując z Sinclairem Lewisem, pierwszym amerykańskim laureatem literackiej Nagrody Nobla.
Edith Wharton jest najlepiej znana ze swoich bezpretensjonalnych portretów klasy uprzywilejowanej Nowego Jorku, którą przedstawiła np. w powieściach Świat zabawy i Wiek niewinności. Jednakże co najmniej dwa razy skupiła swą uwagę na na niezamożnych środowiskach Nowej Anglii. Jedną z powieści opisujących te społeczności była opublikowana w 1911 roku książka Ethan Frome. Za drugim razem był to niezwykle odważny jak na tamte czasy portret seksualnego przebudzenia młodej kobiety, opisany w niedługiej powieści Lato. Choć sama autorka nie poddaje swych bohaterów żadnym ocenom moralnym, to jednak w 1917 roku, kiedy powieść ukazuje się drukiem, naturalizm, z jakim Edith Wharton opisuje zachowania swoich bohaterów i ich zależność od nieokiełznanych i nieprzewidywalnych namiętności, staje się bezpośrednią przyczyną negatywnego odbioru powieści przez jej współczesnych. Dopiero czasy rewolucji seksualnej lat sześćdziesiątych sprawiają, że powieść staje się popularna, o czym świadczą liczne kolejne jej wydania.
Wczesnym latem w niewielkim miasteczku North Dormer Charity Royall, adoptowana córka miejscowego adwokata,zauważa na ulicy młodego człowieka, którego styl bycia i ubranie świadczą, że przyjechał z dużego miasta. Poznają się później, w bibliotece, w której Charity pracuje jako bibliotekarka. Okazuje się, że młodzieniec jest architektem i poszukuje książek o wczesnym budownictwie Nowej Anglii. Lucius budzi w dziewczynie zupełnie nowe uczucia, z czasem opanowuje jej myśli zupełnie.
Powoli dowiadujemy się o niezwykłym pochodzeniu dziewczyny. Wharton umiejętnie stopniuje napięcie, dostarczając kolejnych informacji na temat bohaterów, a także powoli odkrywając przez czytelnikiem ich prawdziwe, skrywane pod różnymi maskami oblicza, a wszystko to na tle przyrody, która dzięki naturalistycznym opisom znakomicie podkreśla aktualny stan duchowy głównej bohaterki. Powieść, pełna wewnętrznych konfliktów, moralnych rozterek i naturalistycznych opisów dowodzi, że Wharton jest jedną z największych przedstawicielek literackiego naturalizmu w literaturze amerykańskiej.
